Ιπποκράτης

Η Ιπποκρατική Φιλοσοφία από μια άλλη Οπτική

Ειδέναι τι εστίν άνθρωπος.

 (Να γνωρίσουμε τι είναι ο άνθρωπος.)

Η δε διάνοια παρ ’ αυτής λάβουσα ύστερον εις αληθείην ήγαγεν.

 (Ο Νους λαμβάνοντας -από τη φύση- τις μορφές των αντικειμένων οδηγεί τελικά στην αλήθεια.)

Όσα γαρ την των ομμάτων όψιν εκφεύγει, ταύτα τη της γνώμης όψει κεκράτηται.

 (Όσα ξεφεύγουν από την όραση των ματιών, αυτά συλλαμβάνονται από την όραση του πνεύματος.)

 Ιπποκράτης

Σε έναν κόσμο που βυθίζεται στο χάος, στην δυστυχία, στη μιζέρια, στον πόνο και στην ανθρώπινη απαξίωση, φωνές από το παρελθόν που αν και με τη γραμμική λογική θεωρούνται ότι προέρχονται από το παρελθόν, στην πραγματικότητα είναι φωνές του παρόντος και του μέλλοντος, μας υπενθυμίζουν ότι ο Άνθρωπος είναι μια πνευματική ύπαρξη η οποία αναζητά με πάθος την Ελευθερία, την Αυτογνωσία, την Αγάπη και την Ευτυχία μέσα στην ζωή και την Ύπαρξη του. Αυτή η εσωτερική φλόγα είναι ζωντανή σε κάθε έμψυχο ον που με σφοδρότητα την αναζητά μέσα του. Η φαινομενικά ισχυρή και προοδευτική επιστήμη καταρρέει αξιολογικά κάτω από το πρίσμα της Ανθρώπινης Όρασης.

Χάνει την ανθρωποκεντρική της δυναμικότητα καθώς οι αληθινοί σκοποί της εν τέλει δεν εξυπηρετούν καθόλου την Ανθρώπινη Υπόσταση. Είναι καιρός να στραφούμε σε Εκείνους που παρατήρησαν σε βάθος την Ανθρώπινη Ύπαρξη, παρατηρώντας με εκλεπτυσμένο και Ολοφάνερο τρόπο την φυσιολογία της ανθρώπινης ψυχής και τη βαθύτερη ολότητα του ανθρώπινου όντος ως ψυχοσωματική ολότητα. Μια από τις μεγάλες μορφές της Αρχαιότητας ήταν ο πατέρας της Ιατρικής, Ιπποκράτης ο Κώος που με περισσή ανθρωπιά, αξιοπρέπεια, καλοσύνη και γλυκύτητα έσκυψε προς τον ασθενή άνθρωπο και του έδωσε θεραπεία πρώτα ψυχική και έπειτα σωματική.

Με όπλο του την παρατήρηση, με βαθιά αίσθηση του ανθρώπινου σώματος και χωρίς σύγχρονα εργαλεία έκανε παρατηρήσεις που σήμερα φαντάζουν αδιανόητες. Για τον Ιπποκράτη η παρατήρηση, η θέληση, η φαντασία και η διεισδυτική ματιά στην ανθρώπινη φύση ήταν αρκετή για να βρει τις απαντήσεις. Το πρωτοποριακό, ανθρωπιστικό και επιστημονικό του πνεύμα άφησαν ανεξίτηλα τα σημάδια του Νου του πάνω στην Επιστήμη της Ιατρικής και γι’ αυτό δικαίως θεωρείται ως ο πατέρας της Ιατρικής και ως εκείνος που ξε-θεμελίωσε την δεισιδαιμονία που επικρατούσε για τις νόσους με την κοφτερή και επιστημονική λογική του και με το αστείρευτο πνεύμα του θεμελίωσε τις βάσεις της επιστημονικής παρατήρησης, του πειράματος και των διάφορων επιστημονικών μεθόδων.

Ο Ιπποκράτης συνέδεσε την επιστήμη και την φιλοσοφία ως ενοποιημένες οντότητες και όχι ως ξέχωρα και διαφορετικά πεδία. Είχε την ευτυχία να διαδεχθεί μια σειρά έξοχων φιλοσόφων, όπως ο Αναξίμανδρος, ο Πυθαγόρας, ο Αλκμαίων, ο Ηράκλειτος  ο Εμπεδοκλής, ο Αναξαγόρας κ.λ.π., οι οποίοι πέρα από τη διερεύνηση των φαινομένων της φύσης είχαν επεκταθεί και στην διερεύνηση των ανθρώπινων φαινομένων και ειδικότερα στα θέματα που αφορούν την υγεία του ανθρώπινου όντος και να εξηγήσουν την φύση του με βάση τη λογική.

Ήταν η αρχή της αποδέσμευσης της Ιατρικής από την θαυματουργία και τις δεισιδαιμονίες και το άνοιγμα προς την παρατήρηση και μελέτη της ανθρώπινης φυσιολογίας με μια κριτική και λογική ματιά που βασίζεται στην παρατήρηση και στη λογική τεκμηρίωση των αποτελεσμάτων της παρατήρησης. Ο Γαληνός χαρακτηρίζει τον Ιπποκράτη ως τον «Πρώτον απάντων των ιατρών και των φιλοσόφων αληθέστατον και κρίνειν ικανώτατον». Η διορατικότητα του Ιπποκράτη τον έκαναν αμέσως να αντιληφθεί την άμεση σχέση που έχει ο φιλοσοφικός στοχασμός με την επιστήμη της Ιατρικής.

Μελετώντας τον άνθρωπο, το περιβάλλον και την μεταξύ τους σχέση συνειδητοποίησε ότι όλα τα προβλήματα που ο άνθρωπος αντιμετωπίζει δεν ανήκουν μόνο στους τομείς της επιστήμης αλλά εκτείνονται στην εσώτερη σφαίρα που είναι ο ψυχολογικός και πνευματικός κόσμος του ανθρώπινου όντος.

Η φιλοσοφική υποδομή είναι για τον Ιπποκράτη απαραίτητο εφόδιο του αληθινού ιατρού. Γι’ αυτό ακριβώς ο Ιπποκράτης συνιστά στους ιατρούς να ανάγουν τη φιλοσοφία στην Ιατρική και την Ιατρική στη φιλοσοφία, διότι ένας φιλοσοφημένος ιατρός είναι άρτιος και προσεγγίζει τη θεότητα: «Ιητρός γαρ φιλόσοφος ισόθεος».

Αυτή την αντίληψη την υιοθέτησε και ο Γαληνός ο οποίος αναφέρει σε ένα δοκίμιο του: «Ότι άριστος Ιατρός και φιλόσοφος».

Ο Ιπποκράτης μελέτησε βαθιά την Φύση και με μεγάλη διεισδυτικότητα κατανόησε ότι το κάθε τι στη φύση τείνει προς την τέλεια αρμονία. Ο ίδιος διακήρυξε την ανάγκη της σπουδής της φύσεως. Στο έργο Περί Ιερής Νούσου αναφέρει ότι τα Πάντα γίνεται δι ’ ανάγκην θείην. Σύμφωνα με τον Ιπποκράτη τα πάντα είναι θεία και τα πάντα είναι ανθρώπινα. Διέκρινε ότι οι δυνάμεις της φύσης προσπαθούν να διατηρήσουν μια τάξη, μια ισορροπία. Στο έργο Περί Διαίτης Α’ 11 γράφει ότι: « Φύσιν δε πάντων θεοί διεκόσμησαν… οκόσα δε θεοί έθεσαν, αιεί ορθώς έχει». Δηλαδή τη φύση των πραγμάτων (των όντων) την έχουν ρυθμίσει οι θεοί. Όσα καθιέρωσαν οι θεοί είναι πάντοτε καλώς καθιερωμένα.

Η αντίληψη ότι η φύση είναι ένας ζωντανός οργανισμός, μια ενεργός δύναμη και οντότητα, δεν είναι ξένη προς τους αρχαίους πολιτισμούς. Ειδικότερα οι αρχαίοι Έλληνες το είχαν αντιληφθεί και ο Ιπποκράτης είχε τονίσει ότι η φύση είναι ο μεγάλος Δάσκαλος του ανθρώπου, ο αλάνθαστος οδηγός του ερευνητή και αυτό το βλέπουμε στο έργο Περι Ευσχημοσύνης όπου γράφει ότι « Ηγεμονικώτατον η φύσις».

Η φύση δεν διδάσκεται τίποτα από κανένα. «Φύσιες πάντων αδίδακτοι» (Περί Τροφής 39).Συνεχίζοντας βλέπουμε ο Ιπποκράτης να έρχεται σε μια διαφωτιστική ανακάλυψη στην οποία αναφέρει ότι η φύση χωρίς καμιά προεκπαίδευση και καμία διαφώτιση κάνει ό,τι πρέπει. «Φύσιες νούσων ιητροί… απαίδευτος η φύσις εούσα και ου μαθούσα τα δέοντα ποιέει» (Περί Επιδημιών Στ’, ε,1). Ο Ιπποκράτης διαπιστώνει την επάρκεια της φύσης και το γεγονός ότι η γη έχει παντοειδείς και αναρίθμητες δυνάμεις (θρεπτικές).

Σε αυτό το σημείο μπορούμε να δούμε την αντίληψη που είχαν οι αρχαίοι Έλληνες και άλλοι πολιτισμοί για την θεραπευτική ιδιότητα της γης, τη λεγόμενη γείωση (earthing) κάτι που η σύγχρονη επιστήμη αρχίζει δειλά δειλά να εξοικειώνεται και να μελετά. Στο Περί Νούσων διαβάζουμε: «έχει γαρ η γη εν εωυτή δυνάμιας παντοίας και αναρίθμους».

Ο Ιπποκράτης δεν είχε μόνο μια ανθρωποκεντρική προσέγγιση στην επιστήμη της Ιατρικής αλλά είχε επίσης καταφέρει να συγχωνεύσει μαζί με αυτήν και την βιοκεντρική προσέγγιση των πραγμάτων ιδιαίτερα στα έργα του Περί Αέρων Υδάτων Τόπων και Περί Τόπων κατ’ Ανθρώπων. Ειδικότερα το έργο Περί Αέρων Υδάτων Τόπων θεωρείται ως ένα από τα σπουδαιότερα βιβλία της Ιπποκρατικής Συλλογής. Η βιοκλιματολογία και η κλιματοπαθολογία, η μετεωροβιολογία και η μετεωροπαθολογία ξεπήδησαν μέσα από τις γραμμές του συγγράμματος τούτου και μας αφήνει άφωνους με την βαθιά διείσδυση και παρατηρητικότητα των φαινομένων της φύσης αλλά και της σχέσης που έχει με την ανθρώπινη φυσιολογία και υγεία. Διέβλεψε τον συνδετικό κρίκο που υπάρχει μεταξύ ανθρώπου και φύσης.

Διέκρινε ότι η φυσιολογία μας αλλάζει ανάλογα με την εποχή, τις κλιματικές συνθήκες, το μέρος που είμαστε και κατοικούμε και το νερό που χρησιμοποιούμε. Η ασύγκριτη παρατηρητικότητα του Ιπποκράτη φτάνει μέχρι την έρευνα της επίδρασης στη διάπλαση της ανθρώπινης ψυχής, και ότι το κλίμα και οι τοπικές συνθήκες διαμορφώνουν τις σωματικές και ψυχικές ιδιότητες των λαών. Η φύση είναι εκείνη που καθορίζει το ποιες θα είναι οι συνήθειες που διέπουν τη ζωή των ανθρώπων σε κάθε τόπο. Μπορούμε να πούμε ότι μέσα από το έργο του μπορούμε να διακρίνουμε τις αρχές του γεωπαθητικού στρες. Αυτή η ξεχασμένη γνώση και συνειδητά συγκεκαλυμμένη μπορεί να είναι απαρχή μιας νέας αντίληψης για την ανθρώπινη υγεία και την σχέση που έχει με τα ενεργειακά πεδία της γης.

Στο βιβλίο του Κιαπόκα Μανόλη « Ιπποκράτης ο Κώος και Ιπποκρατικός Όρκος» διαβάζουμε ότι:

«Στη φύση και σε όλα τα έμβια όντα λειτουργούν δυο φυσικές δυνάμεις το ΠΥΡ και το ΥΔΩΡ. Είναι διάφορα ως προς τη δύναμη (ενέργεια), αλλά σύμφωνα ως προς τη χρήση. Όταν δρουν αμοιβαία, έχουν επάρκεια μεταξύ τους και επαρκούν για όλα τα άλλα, όταν όμως δρουν χωρισμένα, δεν επαρκούν ούτε για τον εαυτό τους ούτε για τα άλλα. Το πυρ αποτελεί την κινητήρια δύναμη και το ύδωρ τη θρεπτική δύναμη: «Το μεν πυρ δύναται πάντα δια παντός κινήσαι, το δε ύδωρ πάντα διά παντός θρέψαι» (Περί Διαίτης Α ’ 3). Κανένα από τα δυο δεν μπορεί να κυριαρχήσει απόλυτα.

Εάν το ένα εξουδετέρωνε το άλλο, τότε κανένα από τα πράγματα που υπάρχουν σήμερα δεν θα ήταν όπως ακριβώς είναι τώρα, δηλαδή δεν θα υπήρχε αρμονική λειτουργία στη φύση. Γι’ αυτό, οι δυνάμεις του πυρός και του ύδατος θα μένουν αιωνίως και δεν θα εκλείψουν. Κατά τον Ιπποκράτη λοιπόν ο μακρόκοσμος και ο μικρόκοσμος στηρίζονται στην αρμονική δράση των φυσικών δυνάμεων του πυρός, που είναι η συνισταμένη του θερμού και του ξηρού, και του ύδατος, που είναι η συνισταμένη του υγρού και του ψυχρού. Αναπτύσσοντας τις ιδιότητες του πυρός και του ύδατος: θερμότητα, ξηρότητα, υγρότητα, ψυχρότητα, έχοντας υπόψη του και τις θεωρίες του Ηράκλειτου και του Αναξαγόρα, γράφει ότι τίποτα από όλα τα πράγματα δεν χάνεται και τίποτε δεν γεννάται, που να μην υπήρχε πρωτύτερα.

Αλλά καθώς ανακατώνονται και διαχωρίζονται αλλάζουν: «Απόλλυται μεν ουν ουδέν απάντων χρημάτων, ουδέ γίνεται ό,τι μη πρόσθεν ην, ξυμμισγόμενα δε και διακρινόμενα αλλοιούται» (Περί Διαίτης Α’ 4). Έχουμε εδώ μια άλλη διατύπωση της αρχής της αφθαρσίας της ύλης, που επιβεβαιώθηκε τον 18ο αιώνα με τις έρευνες του Lavoiser. Οι φυσικές δυνάμεις κατά τον Ιπποκράτη είναι αιώνιες και αναλλοίωτες και υπόκεινται στην ακατάπαυστη ανάμιξη και διάσπαση, άλλοτε κατά τον ίδιο και άλλοτε κατ’ άλλο τρόπο, βρίσκονται δηλαδή σε αέναη κίνηση, από την οποία προκύπτει η δημιουργία, η λειτουργία του κόσμου».

Από τις πιο μεγαλοφυείς συλλήψεις που έκανε ο Ιπποκράτης ήταν η ιδέα περί ύπαρξης μέσα στο σώμα μιας δύναμης (ζωική δύναμη) που διευθύνει τα πάντα και αποκαλείται ως ΦΥΣΙΣ. Ο Ιπποκράτης εννοεί με την έννοια ΦΥΣΙΣ την έμφυτη δύναμη που κατευθύνει τις ζωϊκές λειτουργίες και εξασφαλίζει τη συντήρηση και την ανάπτυξη του ανθρώπου.

Η ευφυής αυτή αντίληψη του Ιπποκράτη υιοθετήθηκε μετέπειτα από μεγάλους ερευνητές και φιλοσόφους (Βιταλιστές) οι οποίοι προσπάθησαν να ερμηνεύσουν την ζωή μέσα από την έννοια αυτή. Ένας από τους σύγχρονους αλλά παρεξηγημένους ερευνητές πάνω στην ιδέα της ΦΥΣΙΣ είναι ο Wilhem Reich που ανακάλυψε και τεκμηρίωσε επιστημονικά την ύπαρξη του Αιθέρα που ο ίδιος ονόμασε οργόνη. Η αντιληπτική ικανότητα του Reich ως προς το ποια είναι εκείνη η ζωτική δύναμη που θέτει και εξασφαλίζει τις ζωικές λειτουργίες δεν διαφέρει από αυτή που έκανε ο Ιπποκράτης.

Η φύση του ανθρώπου παρουσιάζει πλήρη ομοιότητα προς την παγκόσμια φύση. Στο βιβλίο του Baissette, Hippocrate, le Pere de la Medecine, 1967 ο Baissette γράφει ότι ο Ιπποκράτης ήταν ο πρώτος που είδε τη σύνδεση του ανθρώπινου σώματος με το απέραντο σύμπαν, σύνδεση που ξεκινά από τα κύτταρα και φθάνει μέχρι τα πλανητικά συστήματα και επεκτείνεται και έξω από αυτά.

Για να διδαχθεί κάποιος την Ιατρική θα πρέπει να διδαχθεί τη φιλοσοφία ως ανεξαίρετος λίθος για να κατανοήσει με τη μεν φιλοσοφία τη γνώση της φύσεως και των δημιουργημάτων της, με τη δε Ιατρική να γνωρίσει τη φύση του ανθρώπου. Για τον Ιπποκράτη η αφετηρία του συλλογισμού στην Ιατρική είναι η εξέταση της φυσικής κατάστασης του σώματος, αυτό το βλέπουμε στο έργο του Περί Τόπων κατ’ Ανθρώπων 2 που γράφει: Φύσις δε του σώματος αρχή του εν ιατρική λόγου.

Η Ιατρική όπως την νόησε και αντιλήφθηκε ο Ιπποκράτης οφείλει να βοηθάει τη φύση στο έργο της για αποκατάσταση της υγείας. Η γνώση που μας παρέχει η παρατήρηση και η αντίληψη της φύσης του ανθρώπινου σώματος βοηθάει τον άνθρωπο να αποκτήσει μια βαθιά κατανόηση της λειτουργίας του ως ένα ενιαίο ψυχοσωματικό ον και όχι ως μια διαιρεμένη σε πολλά μέρη οντότητα που καταλήγει σε μηχανιστικές θεωρήσεις ως προς την φύση μας. Ο Ιπποκράτης συνετέλεσε ώστε η Ιατρική και η φιλοσοφία, να αντιληφθούν, ποια είναι η σχέση του ανθρώπου με τη φύση και ποια η σχέση των διαφόρων οργάνων του οργανισμού ως ψυχοσωματικό σύνολο.

Σώμα και ψυχή αποτελούν ένα αρμονικό σύνολο και για να εννοήσει κανείς τι συμβαίνει στο ένα, πρέπει να αντιληφθεί τι συμβαίνει στο άλλο. Ο ανθρωπιστής Norman Cousins του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνιας γράφει ότι « Ο Ιατρός οφείλει να γνωρίσει τον πάσχοντα ως άνθρωπο, όπως τονίζει ο Ιπποκράτης, ως ένα συγκεντρωτικό όλο, ψυχή και σώμα, νου και καρδιά». Ο ίδιος ο Ιπποκράτης στο Περί Αρχαίης Ιητρικής αναφέρει: « Ουκ είη δυνατός ιητρικήν ειδέναι, όστις μη οιδεν ό,τι εστίν άνθρωπος».

Αυτό σημαίνει ότι δεν μπορεί να ασκήσει καλή ιατρική εκείνος που δεν ξέρει, τι είναι ο άνθρωπος (ως πρόσωπο).

Ο άνθρωπος λειτουργεί ομαλώς, μόνο εάν τα σωματικά αλλά και ψυχικά του στοιχεία βρίσκονται σε αρμονική σύνθεση. Αυτή είναι μια από τις θεμελιώδεις αρχές της Ιπποκρατικής Ιατρικής, την οποία ακολούθησαν κορυφαίοι φιλόσοφοι όπως ο Πλάτων, ο Αριστοτέλης αλλά και σύγχρονοι όπως είναι ο Χάνεμαν, ο Ράιχ και πολλοί άλλοι, ενώ τώρα επανέρχεται σήμερα με την Ψυχοσωματική Ιατρική. Στο βιβλίο του Ομοιοπαθητικού Βυθούλκα η Νέα Διάσταση στην Ιατρική αναφέρει ότι:

«Το ανθρώπινο σώμα είναι ένα ενεργειακό σύμπλεγμα που παράγει όλους τους τύπους των γνωστών ενεργειών- ηλεκτρική, μαγνητική, θερμική, κινητική και ηλεκτρομαγνητική- οι οποίες είναι δυνατό να ανιχνευθούν εύκολα από απλές συσκευές. Αλλά παράγει και άλλους τύπους λεπτών ενεργειών, που δεν έχουν ερευνηθεί ακόμα που σχετίζονται πρωταρχικά με το διανοητικό, το συναισθηματικό και το ενστικτώδες επίπεδο του ανθρώπινου όντος.

Και συνεχίζει: « Το ανθρώπινο ον είναι δημιουργημένο από τρία βασικά επίπεδα ενεργειακών ή οργανωτικών προτύπων: α) το διανοητικό ή πνευματικό επίπεδο, β) το συναισθηματικό ή ψυχικό επίπεδο, γ) το σωματικό ή υλικό επίπεδο που εμπεριέχει τα ένστικτά και τις πέντε αισθήσεις. Ένα ιατρικό σύστημα που προσπαθεί να θεραπεύσει το άτομο ως σύνολο πρέπει να προσδιορίσει επακριβώς όλα αυτά τα επίπεδα καθώς και τον τρόπου αλληλεξάρτησης τους».

Και όμως παρόλο το γεγονός ότι ο πατέρας της Ιατρικής αντιλήφθηκε και ανέδειξε την ολιστική θεραπεία, η σύγχρονη ιατρική φαίνεται να εθελοτυφλεί για τις αντιλήψεις και τις θεωρήσεις του ανθρώπου που θεωρεί Πατέρα της Ιατρικής. Παρά την τεχνολογία και τις αναλυτικές μεθόδους που έχουμε αναπτύξει δεν μπορούμε να συλλάβουμε την ολιστική λειτουργία, την λειτουργία των συστημάτων γιατί έχουμε αφαιρέσει από την σφαίρα της διανόησης μας την σύνδεση σώματος-ψυχής ακόμα και αν διατείνουμε ότι το λαμβάνουμε υπόψη μας. Αν και γίνονται προσπάθειες οφείλουμε να τιμήσουμε εκείνους τους σύγχρονους που το προσπάθησαν και το κατόρθωσαν και πάνω σε αυτούς να δομήσουμε την έρευνα μας.

Μόνο έτσι μπορούμε να δώσουμε νέους ορίζοντες στην τελματωμένη επιστημονική σκέψη. Η μηχανιστική αντίληψη είναι οριοθετημένη. Μόνο η ολιστική αντίληψη μπορεί να διευρύνει τους ορίζοντες μας και να θεμελιώσει μια νέα Ιατρική που όπως σοφά είπε ο Ιπποκράτης να ερευνήσει πρώτα από όλα Τι είναι ο άνθρωπος, για ποιους λόγους υπάρχει και όλα τα σχετικά με την ύπαρξη του: « είδεναι άνθρωπος τι εστί και δι οιάς αιτίας γίνεται και τάλλα ακριβέως».

Για την ΨΥΧΗ η Ιπποκρατική Σχολή θεωρεί ότι στον άνθρωπο διεισδύει η ψυχή η οποία είναι κράμα πυρός και ύδατος και αποτελεί μέρος του οργανισμού. Στο περί Διαίτης Α’ 7 διαβάζουμε: «Εσέρπει δε ες άνθρωπον ψυχήν, πυρός και ύδατος σύγκρησιν έχουσα, μοίρα σώματος ανθρώπου». Η ψυχή κατά τους Ιπποκρατικούς είναι βιολογική αείζωος δύναμη η οποία διαχέεται σε όλα τα μέρη του σώματος. Καταλήγουν ότι η ψυχή συμμετέχει σε όλες τις λειτουργίες του οργανισμού και υφίσταται το αντίκτυπο από τις διαταραχές του.

Κάθε ψυχή δέχεται εκείνα που επιδρούν ευνοϊκά (τα ωφέλιμα) δέχεται τα ομοιόμορφα και τα επωφελή ενώ καταπολεμά τα ασύμφορα και τα ανομοιόμορφα. Ο ανθρώπινος ψυχισμός αναπτύσσεται από τα ομογενή και αυτό συμβαίνει μόνο στον άνθρωπο και σε κανένα άλλο ζώο. Στο Περί διαίτης Α 6 διαβάζουμε ότι: «Ανθρώπου ψυχή εν ανθρώπω αύξεται εν άλλω δε ουδείν».

Στον Φαίδρο του Πλάτωνα στο διάλογο περί ρητορικής, κάνει μια σύγκριση ανάμεσα σε αυτή και την ιατρική και παρατηρεί ότι και στις δυο πρέπει να γίνει μια διαίρεση, στην πρώτη της φύσης της ψυχής, ενώ στη δεύτερη της φύσης του σώματος. Στον διάλογο αυτό βλέπουμε ότι ο Φαίδρος αναφερόμενος στη ρητορική αναρωτιέται αν είναι δυνατό να γνωρίσουμε τη φύση της ψυχής χωρίς ταυτόχρονη γνώση του σύμπαντος (της του όλου φύσεως), φυσικά με το σκεπτικό ότι η ψυχή, τόσο η κοσμική όσο και η ανθρώπινη, αποτελεί μέρος του σύμπαντος.

Στον συλλογισμό αυτό ο Σωκράτης απαντά ότι, αν πιστέψουμε τον Ασκληπιάδη Ιπποκράτη, ούτε το σώμα είναι δυνατό να γνωρίσουμε χωρίς αυτή τη μέθοδο (4). Ένας μεγάλος αριθμός ερευνητών μεταφράζει το όλον στη φράση του Φαίδρου ως το «σύμπαν» και πιστεύουν ότι αυτή η γνώμη έχει εφαρμογή στη διδασκαλία του Ιπποκράτη. Αν αυτό ισχύει τότε ο πατέρας της Ιατρικής δεν περιορίζονταν στα πορίσματα της εμπειρίας αλλά έβγαζε τα ιατρικά του διδάγματα από την ευρύτερη γνώση της φύσης και του σύμπαντος.

Συγκρίνοντας την ψυχή με το σώμα ο Ιπποκράτης λέει ότι οι ψυχές και τα σώματα των ανθρώπων παρουσιάζουν πολύ μεγάλες διαφορές. Στο Περί Διαίτης Α 28 επισημαίνεται το γεγονός ότι η ψυχή στους ανθρώπους διατηρείται αμετάβλητη και δεν αλλοιώνεται ούτε φυσικά ούτε τεχνητά. Αντίθετα με την ψυχή το σώμα μεταβάλλεται κατά φύσιν και κατ’ ανάγκην, διότι διαχωρίζεται σε όλα και ανακατώνεται με όλα.

Ο Ιπποκράτης διέκρινε ότι η ψυχική κατάσταση του ανθρώπου επηρεάζεται από τη δίαιτα και γενικά από τον τρόπο ζωής του. Ο άνθρωπος που ακολουθεί το μέτρο στη ζωή του ανέρχεται σε υψηλότερα επίπεδα και βελτιώνει τον ψυχισμό του, ενώ εκείνους που εμμένει σε μια υλιστική ζωή καταστρέφει την ποιότητα της υγείας του τόσο ψυχικά όσο και σωματικά. Η κατάλληλη διαβίωση και ο ορθός συγκερασμός των στοιχείων μπορεί να βελτιώσει την ψυχική κατάσταση του ανθρώπινου όντος ή αντίθετα να την καταστρέψει.

Σε άλλα Ιπποκρατικά έργα η ψυχή λαμβάνεται ως πνευματικός παράγοντας. Ιδιαίτερα κατά την ώρα του ύπνου η ψυχή διοικεί το σπίτι της και επιτελεί όλες τις πράξεις του σώματος. Διότι όταν το σώμα κοιμάται, δεν αισθάνεται, η ψυχή όμως άγρυπνη διατηρεί τις αισθήσεις της, βλέπει, ακούει, βαδίζει, λυπάται, ενθυμείται… «Το μεν γαρ σώμα καθεύδον ουκ αισθάνεται, ή δ’ εγρηγορούσα γιγνώσκει, καθορή τα ορατά, διακούει τα ακουστά, βαδίζει, ψαύει, λυπέεται, ενθυμέεται»

Η αντιληπτική ικανότητα του Ιπποκράτη και το εύρος της δήλωνε την πνευματική διάσταση που έδινε στην επιστήμη της Ιατρικής. Με την μελέτη της ανθρώπινης ψυχής ήξερε ότι ξεκλείδωνε τα μυστικά του ανθρώπινου σώματος. Η διορατικότητα του τον οδήγησαν να ενοποιήσει την άποψη ότι ο άνθρωπος είναι μια ψυχοσωματική ολότητα. Αντιλαμβανόταν ότι ό άνθρωπος είναι ένα εν δυνάμει ενεργειακό όν. Αιτία της ζωής κατά την Ιπποκρατική διδασκαλία είναι η εγγενής θερμότητα. Ο άνθρωπος ως έμψυχη ύπαρξη με νου και φρόνηση, δημιουργήθηκε κατ’ απομίμηση του κόσμου από την ανώλεθρο αρχή των όντων το «θερμότατον και ισχυρότατον πυρ».

Αυτό το πυρ επικρατεί των πάντων, ρυθμίζει τα πάντα με σύνεση σύμφωνα με τη φύση, είναι απρόσιτο στην όραση και στην αφή. Σύμφωνα με αυτό λειτουργεί η ψυχή, ο νους, η κίνηση, η εναλλαγή. Αυτό κυβερνά τα πάντα δια παντός, τα φυσικά και τα οργανικά, χωρίς ποτέ να αδρανεί: «Τούτο πάντα δια παντός κυβερνά, και τάδε κακείνα, ουδέποτε ατρεμίζον» διαβάζουμε στο Περί Διαίτης Α’ 10.

Πολλοί ερευνητές θεωρούν ότι το πυρ στο οποίο αναφέρεται ο Ιπποκράτης δεν συμπίπτει με το πυρ του Ηρακλείτου, το οποίο είχε θεοποιηθεί και αυτή την αντίληψη την ερμηνεύουν με βάση το παρακάτω απόσπασμα: «Το περιοδικόν πυρ αϊδιον είναι θεόν, ειμαρμένην δε λόγου εκ της εναντιοδρομίας δημιουργόν των όντων». Κατά την δική μου όμως αντίληψη θεωρώ ότι ο Ιπποκράτης είχε εννοήσει στην δική του φιλοσοφική θεώρηση το πυρ του Ηρακλείτου, εκείνο το πυρ που διαπνέει όλα τα όντα, εκείνη την ενέργεια που διέρχεται μέσα από όλα τα όντα.

Αξιοσημείωτες είναι οι φιλοσοφικές ιδέες του Ιπποκράτη για την ΤΥΧΗ. Η τύχη είναι μια απρόβλεπτη δύναμη για τον μέσο άνθρωπο, μια έννοια που καθορίζει τη ζωή του με ένα τρόπο έξω από τα όρια της λογικής του. Για τον μέσο άνθρωπο η τύχη είναι μια απροσδιόριστη δύναμη που δέχεται μοιρολατρικά άλλοτε ως ευχή και άλλοτε ως κατάρα. Αλλά αν αποδεχθούμε την τύχη, είναι ανάγκη να αρνηθούμε την αιτιώδη αναγκαιότητα και την ύπαρξη νόμων που διέπουν ολόκληρη τη φύση και το σύμπαν. Ο Ιπποκράτης τα είχε υπόψη του όλα αυτά και αρνήθηκε την ύπαρξη της τύχης ως αντιεπιστημονικής!

Σύμφωνα με τον Ιπποκράτη ό,τι συμβαίνει οφείλεται σε κάποια αιτία και μπροστά σε αυτή την αιτία η τύχη δεν φαίνεται να έχει καμία υπόσταση, αλλά είναι μόνο μια κενή λέξη διαβάζουμε στο Περί Τέχνης. Σε άλλο έργο του τονίζει ότι η Επιστήμη που εδραιώνεται σε αρχές δεν έχει ανάγκη από την τύχη. Όποιος γνωρίζει καλά, ενεργεί ορθά και επιτυγχάνει. Ο επιστήμονας δεν επαναπαύεται στην τύχη. Όποιος κατέχει την ιατρική δεν στηρίζεται καθόλου στην τύχη: « ος γαρ ιητρικήν επίσταται ελάχιστα την τύχην επιμένει». Ο άνθρωπος που αναλαμβάνει ευθύνη ελαχιστοποιεί στο ελάχιστο την τυχαιότητα.

Ο Ιπποκράτης είχε γνώση αυτού του γεγονότος και δη ένας επιστήμονας οφείλει να είναι αδυσώπητος σε αυτό το γεγονός. Το μόνο που χρειαζόμαστε για να αποτινάξουμε την αίσθηση της τυχαιότητας που καταδυναστεύει την ζωή μας είναι Ενέργεια. Ο Ιπποκράτης με αυτή τη φιλοσοφική του θεώρηση είναι πιο διαχρονικός από ποτέ και αμφισβητεί άμεσα τους σύγχρονους του που θέτουν την Τύχη ως τον κύριο καθοριστή των θεωριών τους. Ας μην ξεχνάμε τις θεωρήσεις των νέο-δαρβινιστών περί τυχαιότητας και μεταλλάξεων.

Η τύχη είναι η ερμηνεία εκείνων που στεγανοποιούν τη συνειδητότητα τους σε ένα μικρό χώρο αντίληψης.

Όσο ο ανθρώπινος νους θα επεκτείνει τη συνειδητότητα του και δεν θα εμμένει στο μικρό τόσο θα αποβάλλει την τυχαιότητα ως έννοια στη ζωή του και δεν θα ισχυροποιεί μια ιδέα ως πραγματικότητα.

Το βάθος της Ιπποκρατικής φιλοσοφίας είναι ανάλογο του βάθους και του εύρους της ανθρώπινης ψυχής. Στο άρθρο αυτό εξετάσαμε τα κύρια σημεία της Ιπποκρατικής φιλοσοφίας όσο περισσότερο γινόταν. Ο Ιπποκράτης άφησε ένα κληροδότημα στους σύγχρονους επιστήμονες. Τους άφησε την ευθύνη να είναι σωστοί και υπεύθυνοι ως προς την επιστήμη τους αλλά κυρίως να είναι υπεύθυνοι και γεμάτοι σεβασμό ως προς τον άνθρωπο. Το αποκορύφωμα του έργου του Ιπποκράτη συνοψίζεται στον Ιπποκρατικό όρκο όπου εκεί με λακωνικότητα και βάθος ο Ιπποκράτης απαριθμεί τα συστατικά του σωστού Ιατρού επιστήμονα και ανθρώπου.

Σε ένα κείμενο μιας μόλις σελίδας προβάλλονται οι σπουδαιότερες υποχρεώσεις και αρετές που χαρακτηρίζουν ένα υψηλό λειτούργημα, όπως η ευσέβεια, η ευγνωμοσύνη προς τον Διδάσκαλο, η ανιδιοτέλεια, η προσφορά προς το πάσχοντα, η αγνότητα, ο σεβασμός της ανθρώπινης προσωπικότητας, η σταθερή φροντίδα για το συνάνθρωπο ανεξάρτητα από την κοινωνική και οικονομική του κατάσταση, η συνέπεια στην επιτέλεση του καθήκοντος, η υπευθυνότητα κ.α. Για πρώτη φορά στην ανθρώπινη ιστορία ο Όρκος του Ιπποκράτη, διαχωρίζει καθαρά το ιατρεύειν από το γοητεύειν, τον ιατρό από το μάγο. Για πρώτη φορά η ωφέλεια των πασχόντων γίνεται ο υπέρτατος και μοναδικός στόχος του ιατρού. Πρώτη φορά στην ιστορία της ιατρικής καθιερώνεται το ιατρικό απόρρητο, που θεμελιώνει την εμπιστοσύνη του αρρώστου στο θεραπευτή του.

Στο βιβλίο Περί Αρχαίης Ιητρικής διαβάζουμε ότι «Η ιατρική διαθέτει από καιρό όλα τα αναγκαία μέσα, έχει βρεθεί η αφετηρία και ο δρόμος της και έχουν γίνει πολλές επιτυχημένες ανακαλύψεις… και τα υπόλοιπα θα ανακαλυφθούν στο μέλλον, αν κάποιος προικισμένος άνθρωπος κατέχοντας όσα έχουν ευρεθεί συνεχίσει την έρευνα με βάσει τα ευρημένα».

Αυτή ήταν μια παρακαταθήκη που άφησε ο Ιπποκράτης για τους σύγχρονους του. Το διαχρονικό του πνεύμα σαν βέλος έβλεπε μέσα στο μέλλον και προειδοποιούσε γεμάτος ειλικρίνεια και γνωρίζοντας την ανθρώπινη φύση για το μέλλον όχι μόνο της Ιατρικής και της Επιστήμης αλλά και του ίδιου του Ανθρώπου. Είναι υποχρέωση μας για τις μελλοντικές γενιές να σεβαστούμε και να βασιστούμε στους πνευματικούς Ανθρώπους όπως είναι ο Ιπποκράτης.

Να παραμερίσουμε τον ανθρωπάκο μέσα μας, το εγώ μας και ο καθένας από μας να βάλει ένα λιθαράκι να ανοικοδομήσουμε τον διαλυμένο κόσμο μας. Πρωταρχικά τον διαλυμένο εσωτερικό μας κόσμο.

Να αποτελέσουμε πηγή έμπνευσης και δημιουργίας για τους εαυτούς μας.

Να γνωρίσουμε τον Εαυτό μας και να ελευθερωθούμε από τα δεσμά.

Η αιώνια πάλη του ανθρώπου βρίσκεται μέσα του.

Η φυλακή του αρχίζει και τελειώνει μέσα του.

Η ελευθερία αρχίζει όμως μέσα από εμάς.

Γαμπιεράκης Ιωάννης-Αλέξανδρος Βιολόγος terrapapers.com

Βιβλιογραφία

1. Ιπποκράτης ο Κώος και Ιπποκρατικός Όρκος Μανόλη Σ. Κιαπόκα Έκδοση του Πνευματικού Κέντρου του Δήμου Κω Αθήνα 1996

2. Ιπποκράτης Άπαντα 3 Παθολογία-Οφθαλμολογία- Περί Αέρων, Υδάτων, τόπων Αρχαία Ελληνική Γραμματεία Εκδόσεις Κάκτος

3. Η Νέα διάσταση στην Ιατρική Γεώργιος Βυθούλκας Εκδόσεις Μαράθια

4. Ιπποκράτης Jacques Jouanna της Γαλλικής Ακαδημίας Ινστιτούτο του Βιβλίου-Α. Καρδαμίτσα

Πηγή: http://www.biomedis.gr