Χένρυ Μίλερ, Κρισναμούρτι

Υπάρχει  ένα όνομα  που έχω συγκρατήσει  και το οποίο ξεχωρίζει καθώς βρίσκεται σε αντίθεση με καθετί  αποκρυφιστικό, ύποπτο, θολό, θεωρητικό και  υποδουλωτικό: Κρισναμούρτι. Να ένας άνθρωπος της εποχής μας, του εικοστού αιώνα, που μπορείς να πεις ότι είναι Δάσκαλος της Πραγματικότητας. Είναι μοναδικός. Έχει απαρνηθεί τα περισσότερα πράγματα απ΄ οποιονδήποτε άνθρωπο μπορώ να σκεφτώ εκτός από τον Χριστό. Είναι τόσο απλό  να τον καταλάβεις, ώστε μετά είναι εύκολη η κατανόηση του μπερδέματος (από κάποιους) που ακολούθησε την καθαρότητα και την αμεσότητα των λόγων και των πράξεών του.

Οι άνθρωποι είναι απρόθυμοι να δεχτούν ό,τι είναι εύκολο να  το πιάσεις. Από κάποια διαστροφή μεγαλύτερη κι απ΄ όλες τις πονηριές του Σατανά, ο άνθρωπος αρνείται να αναγνωρίσει τα ίδια του τα δικαιώματα που του τα έδωσε ο Θεός, κι έτσι: αναζητάει λύτρωση ή σωτηρία από και με ενδιάμεσους· ψάχνει να βρει οδηγούς, συμβούλους, αρχηγούς, συστήματα, τελετουργίες· γυρεύει  απέξω  λύσεις  που βρίσκονται μέσα  στο  στήθος  του·  βάζεις τη μάθηση πάνω από τη σοφία, τη δύναμη πάνω από την τέχνη της  διάκρισης· αλλά πάνω απ΄ όλα αρνείται να δουλέψει για τη δική του απελευθέρωση, υποκρινόμενος ότι τάχα πρέπει  πρώτα  να απελευθερωθεί «ο κόσμος».                                                     

Ωστόσο, όπως έχει τονίσει ο Κρισναμούρτι  ξανά και ξανά, το παγκόσμιο πρόβλημα συνδέεται με το πρόβλημα του ατόμου. 

Η αλήθεια είναι πάντα στο παρόν, η Αιωνιότητα είναι εδώ και τώρα. Και η σωτηρία; 

Τι είναι αυτό που θέλεις να σώσεις, ω άνθρωπε; Το ασήμαντο εγώ σου; Την ψυχή σου; Την ταυτότητά σου; Παράτα τα και τότε θα βρεις τον εαυτό σου. 

Μην ανησυχείς για το θεό, ο θεός ξέρει να φροντίζει τον Εαυτό του. Καλλιέργησε τις αμφιβολίες σου, αγκάλιασε κάθε είδους εμπειρία συνέχισε να επιθυμείς, αγωνίσου όχι για να θυμάσαι ούτε για να ξεχνάς αλλά για να αφομοιώνεις και να ολοκληρώνεις τις εμπειρίες σου.

Σε  γενικές γραμμές αυτός είναι περίπου ο τρόπος που μιλάει ο Κρισναμούτι. θα πρέπει κάποιες φορές να είναι βαρετό να απαντά σε όλες τις ασήμαντες, ανόητες ερωτήσεις που του κάνουν πάντα οι άνθρωποι. Απελευθερωθείτε, μας παροτρύνει. Κανείς άλλος δεν θα το κάνει για σας, γιατί κανείς άλλος δεν μπορεί. Αυτή η φωνή από την ερημιά είναι φυσικά η φωνή ενός ηγέτη. Όμως, ο Κρισναμούρτι  έχει  απαρνηθεί και αυτόν το ρόλο.

Ήταν ο Carlo Suares  με το βιβλίο του για τον Κρισναμούρτι ( Ο Χένρυ Μίλερ αναφέρεται στο βιβλίο Krishnamurti των Εκδόσεων Adyar, Παρίσι, 1932. Σήμερα κυκλοφορεί με τον τίτλο Krishnamurti et l’unite humaine από τις Εκδόσεις Le Cercle du Livre, Παρίσι, 1950.)  που μου άνοιξε τα μάτια γι΄ αυτό το φαινόμενο που ζει ανάμεσά μας. Το διάβασα πρώτα στο Παρίσι κι από τότε το έχω διαβάσει κάμποσες φορές. Δεν υπάρχει κανένα άλλο βιβλίο που να διάβασα τόσο επίμονα, που να έχω κάνει τόσο άφθονες σημειώσεις, εκτός κι αν κάποτε βγουν «Τα Απόλυτα Άπαντά» του . Ύστερα από χρόνια αγώνα και αναζήτησης βρήκα χρυσάφι.

Δεν πιστεύω ότι αυτό το βιβλίο έχει μεταφραστεί στα αγγλικά, ούτε- ακόμα περισσότερο- ξέρω  τι γνώμη έχει ο ίδιος ο Κρισναμούρτι  γι’ αυτό. Δεν έχω συναντήσει τον Κρισναμούρτι ποτέ, μολονότι δεν υπάρχει άνθρωπος στη ζωή που θα το θεωρούσα μεγαλύτερο προνόμιο να τον συναντήσω όσο αυτόν. Περιέργως, ο τόπος διαμονής του δεν είναι μακριά από το δικό μου. Ωστόσο, νομίζω ότι αν αυτός ο άνθρωπος συμβολίζει κάτι, αυτό είναι το δικαίωμα να έχει κανείς την προσωπική του ζωή, που σίγουρα δεν σημαίνει ότι πρέπει να είναι στη διάθεση του κάθε Χ,Ψ και Ω που θέλει να τον γνωρίσει ή να πάρει απ’ αυτόν μερικά ψίχουλα σοφίας.

«Δεν μπορείτε ποτέ να με ξέρετε», ( Ο Μίλερ πήρε τη φράση από ομιλία του Κρισναμούρτι πριν από το 1930, αλλά παραθέτουμε εδώ την ίδια φράση και τι εννοεί ο Κρισναμούρτι από ένα σεμινάριο για ενήλικες που δόθηκε στο Σχολείο στο Μπρόκγουντ Παρκ στις 23 Σεπτεμβρίου 1978. 

«Δεν μπορείτε ποτέ να με ξέρετε. Μπορείτε να με συναντήσετε, δεν μπορείτε να με ξέρετε. Μπορείτε να ξέρετε την εικόνα μου, την καλή ή την κακή φήμη μου κ.λπ. Δεν μπορείτε να με ξέρετε στ΄ αλήθεια επειδή είμαι κάτι ζωντανό. Δεν μπορείς ποτέ, λοιπόν, να ξέρεις κάτι ζωντανό, μόνο κάτι νεκρό μπορείς να ξέρεις. Γι΄ αυτό δεν μπορείς να πεις ποτέ ‘’ ξέρω τη γυναίκα μου’’»)   λέει  κάπου. Είναι αρκετό να ξέρεις τι αντιπροσωπεύει ως ανθρώπινο πλάσμα και επί της ουσίας.

Αυτό το βιβλίο του Carlo Suares είναι ανεκτίμητο. Είναι γεμάτο από τα ίδια τα λόγια του Κρισναμούρτι διαλεγμένα από ομιλίες και γραπτά. Κάθε φράση της εξέλιξής του (έως τη χρονιά της έκδοσης του βιβλίου) ξεδιπλώνεται μπροστά μας με διαύγεια, με σαφήνεια, με δύναμη. Ο Suares διακριτικά στέκεται στο βάθος. Έχει τη σοφία να αφήνει τον Κρισναμούρτι να μιλάει ο ίδιος. Στις σελίδες 116 έως 119 του βιβλίου του Suares ο αναγνώστης μπορεί να βρει το κείμενο του οποίου την ουσία δίνω αμέσως εδώ.

Έπειτα από μια μακρά συζήτηση που είχε κάποιος με τον Κρισναμούρτι στη Βομβάη τον ρωτάει:  «Όσα λέτε θα μπορούσαν να οδηγήσουν στη δημιουργία υπερανθρώπων, ανθρώπων ικανών να κατευθύνουν τον εαυτό τους, να βάζουν τάξη μέσα τους, ανθρώπων που θα είναι απολύτως  οι δάσκαλοι του εαυτού τους. Τι θα γίνει, όμως, με τον άνθρωπο που βρίσκεται στο πρώτο σκαλοπάτι, που στηρίζεται σε εξωτερικές αυθεντίες, που χρησιμοποιεί κάθε είδους δεκανίκια, που είναι υποχρεωμένος να ενδώσει σε έναν ηθικό κώδικα ο οποίος, στην πραγματικότητα, μπορεί να μην του ταιριάζει;»

Κι ο Κρισναμούτι απαντά: «Δείτε τι συμβαίνει στον κόσμο. Οι δυνατοί, οι βίαιοι, οι ισχυροί, εκείνοι που σφετερίζονται και χρησιμοποιούν εξουσία πάνω σε άλλους είναι στην κορυφή· στους πρόποδες είναι οι αδύναμοι και ευγενικοί, που αγωνίζονται και προχωρούν με δυσκολία. Σε αντίθεση με αυτό σκεφτείτε τα δέντρα, που η δύναμη και το μεγαλείο τους αντλούνται από τις βαθιά κρυμμένες ρίζες τους. Στην περίπτωση του δέντρου, η κορυφή στεφανώνεται από τα λεπτά φύλλα, τα τρυφερά βλαστάρια, τα πιο εύθραυστα κλαδιά. Στην ανθρώπινη κοινωνία, τουλάχιστον όπως είναι συγκροτημένη σήμερα, οι δυνατοί και οι ισχυροί στηρίζονται από τους αδύναμους.

Στη φύση, από την άλλη μεριά, οι δυνατοί και οι ισχυροί είναι εκείνοι που συντηρούν τους αδύναμους. Όσο επιμένει κανείς να βλέπει κάθε πρόβλημα με διαστρεβλωμένο και παραμορφωμένο νου θα παραδέχεται την υπάρχουσα κατάσταση των πραγμάτων. Εγώ κοιτάζω το πρόβλημα από διαφορετική σκοπιά… Οι πεποιθήσεις σας δεν είναι αποτέλεσμα της δικής σας κατανόησης, απλώς επαναλαμβάνετε ό,τι έχετε πάρει από διάφορες αυθεντίες· μαζεύετε διάφορα αποφθέγματα, στρέφετε τη μια αυθεντία εναντίον της άλλης, το παλιό εναντίον του καινούργιου. Δεν έχω τίποτα να πω γι’ αυτό. Αν όμως αντιμετωπίζετε τη ζωή από μια σκοπιά που δεν είναι παραμορφωμένη ή ακρωτηριασμένη από την εξουσία, που δεν στηρίζεται στις γνώσεις των άλλων αλλά στις γνώσεις που πηγάζουν από τα δικά σας βάσανα, από τις δικές σας σκέψεις, από τη δική σας αγάπη, τότε θα καταλάβετε τι εννοώ όταν λέω ^<<  car la meditation du Coeur est l’entendement….(Επειδή το να ακούς είναι ο διαλογισμός της καρδιάς…)

Προσωπικά, κι ελπίζω να καταλάβετε αυτό που λέω τώρα, δεν πιστεύω σε κάτι και δεν ανήκω σε καμία παράδοση. Είχα από πάντα αυτή τη στάση απέναντι στη ζωή. Καθώς είναι γεγονός ότι η ζωή ποικίλλει από μέρα σε μέρα, όχι μόνο οι θρησκείες και οι παραδόσεις μού είναι άχρηστες, αλλά αν αφηνόμουν να αιχμαλωτιστώ από αυτές θα με εμπόδιζαν να κατανοήσω τη ζωή… Μπορείτε να φτάσετε στην απελευθέρωση ανεξάρτητα από το πού βρίσκεστε ή τι συνθήκες σας περιβάλλουν, αλλά αυτό σημαίνει ότι πρέπει να έχετε τη δύναμη της νοημοσύνης.

Επειδή ,σε τελευταία ανάλυση νοημοσύνης είναι η ικανότητα να απελευθερώνεται κανείς από τις καταστάσεις στις οποίες έχει εμπλακεί, η ικανότητα να ελευθερώνεται από το φαύλο κύκλο… Ίσως μου πείτε: «Δεν έχω αυτού του είδους το σθένος». Αυτή ακριβώς είναι κι η άποψή μου. Προκειμένου, τώρα, να ανακαλύψετε το ίδιο σας το σθένος, τη δύναμη που βρίσκεται μέσα σας, πρέπει να είστε έτοιμοι και πρόθυμοι να πιαστείτε στα χέρια με όλων των ειδών τις εμπειρίες. Και αυτό ακριβώς είναι εκείνο που αρνείστε να κάνετε!»

Η γλώσσα που χρησιμοποιεί ( ο Κρισναμούρτι) είναι γυμνή, αποκαλύπτει, εμπνέει. Διαπερνά τα σύννεφα της φιλοσοφίας που σκοτεινιάζουν  τη  σκέψη  μας και αναζωογονεί τις πηγές της δράσης. Ισοπεδώνει τα ετοιμόρροπα σούπερ οικοδομήματα των λεκτικών ακροβασιών και καθαρίζει το έδαφος από τα σκουπίδια. Κάνει την καθημερινή ζωή αντί ένα «δρόμο μετ’ εμποδίων» ή ποντικοπαγίδα μια γεμάτη χαρά αναζήτηση.

Κάποτε, ο Βαν Γκογκ κουβεντιάζοντας με τον αδελφό του τον Τεό είπε: « Ο Χριστός ήταν τόσο άπειρα μεγάλος γιατί κανένα έπιπλο ή οποιοδήποτε άλλο βλακώδες στολίδι δεν στάθηκε ποτέ εμπόδιο στο δρόμο του» Νιώθει κανείς να ισχύει το ίδιο και για τον Κρισναμούρτι. Τίποτα δεν στέκεται εμπόδιο στο δρόμο του. Η σταδιοδρομία του, μοναδική στην ιστορία των πνευματικών αρχηγών, σου θυμίζει το ξακουστό έπος του Γκιλγκαμές. Αν και στη νεανική του  ηλικία τον υποδέχτηκαν ως τον επερχόμενο σωτήρα, ο Κρισναμούρτι αρνήθηκε το ρόλο που του είχαν προετοιμάσει, έδιωξε όλους τους μαθητές και απέρριψε όλους τους συμβούλους και δασκάλους.

Δεν ξεκίνησε καμία νέα πίστη ή δόγμα, αμφισβήτησε τα πάντα, καλλιέργησε την αμφιβολία (ιδιαίτερα για τις στιγμές έξαρσης), και χάρη στον ηρωικό αγώνα και στην επιμονή του, ελευθέρωσε τον εαυτό του από την ψευδαίσθηση, τη μαγεία, την περηφάνια, τη ματαιοδοξία, και από την κάθε είδους λεπτή κυριαρχία πάνω στους άλλους. Πήγε στην ίδια την πηγή της ζωής για να βρει τροφή και έμπνευση.

Για να αντισταθεί στα τεχνάσματα και στις παγίδες εκείνων που επιδίωκαν να τον υποδουλώσουν και να τον εκμεταλλευτούν, χρειάστηκε αδιάκοπη επαγρύπνηση. Απελευθέρωσε την ψυχή του – για να το πω έτσι – από τον κάτω και τον πάνω κόσμο, ανοίγοντάς της έτσι « τον παράδεισο των ηρώων». Χρειάζεται να εξηγήσω αυτή την κατάσταση;

Υπάρχει κάτι στις ομιλίες του Κρισναμούρτι που κάνει την ανάγνωση των βιβλίων να μοιάζει εντελώς περιττή. Υπάρχει και άλλο ένα γεγονός, ακόμα πιο εντυπωσιακό, που συνδέεται με τις ομιλίες του, όπως επισημαίνει ο Suares, και συγκεκριμένα: «Όσο πιο σαφή είναι το μήνυμά του».

Ο Κρισναμούρτι είπε κάποτε: « θα είμαι επίτηδες αόριστος. Θα μπορούσα να είμαι τελείως συγκεκριμένος ,αλλά δεν έχω την πρόθεση να είμαι. «Επειδή μόλις οριοθετείται κάτι είναι νεκρό». Όχι, ο Κρισναμούρτι δεν προσδιορίζει ούτε απαντά «ναι» ή «όχι». Πετάει την ερώτηση πίσω σ’ εκείνον που την έκανε και αναγκάζει να αναζητήσει μόνος του την απάντηση. Επαναλαμβάνει ξανά και ξανά: «  

Δεν σας ζητώ να πιστέψετε αυτά που σας λέω… Δεν θέλω τίποτε από σας, ούτε την καλή σας γνώμη ούτε να συμφωνήσετε ούτε να με ακολουθήσετε. Δεν σας ζητώ να πιστέψετε αυτά που λέω, αλλά να τα κατανοήσετε». Συνεργαστείτε με τη ζωή!  Αυτό μας προτρέπει συνέχεια να κάνουμε.

Κάπου κάπου μαστιγώνει κανονικά τους φαρισαϊκούς. «Τι έχετε πετύχει», τους ρωτάει, «με όλα τα ωραία λόγια σας, με τα συνθήματα και τις ταμπέλες σας, με τα βιβλία σας; Πόσους ανθρώπους έχετε κάνει ευτυχισμένους, όχι με παροδική αλλά με μόνιμη έννοια; Είναι μεγάλη ικανοποίηση να δίνει κανείς στον εαυτό του τίτλους, ονόματα, να απομονώνεται από τον κόσμο και να νομίζει ότι διαφέρει από τους άλλους! Όμως αν όλα αυτά που λέτε είναι αλήθεια, τότε αναρωτηθείτε αν έχετε γλιτώσει έστω κι ένα συνάνθρωπό σας από τη θλίψη και τον πόνο».

Η επόμενη παράγραφος είναι μια προσωπική ερμηνεία των λόγων του Κρισναμούρτι από τον Suares.

«Όλοι οι προστατευτικοί μηχανισμοί- κοινωνικοί, ηθικοί, θρησκευτικοί- που δίνουν την ψευδαίσθηση ότι στηρίζουν και βοηθούν τους αδύναμους ώστε να μπορούν να οδηγηθούν και να κατευθυνθούν προς μια καλύτερα ζωή είναι αυτοί ακριβώς που εμποδίζουν τους αδύναμους να επωφεληθούν από την άμεση εμπειρία της ζωής. Αντί για μια γυμνή και άμεση εμπειρία οι άνθρωποι ζητούν να χρησιμοποιήσουν προστασίες κι έτσι ακρωτηριάζονται. Αυτοί οι μηχανισμοί γίνονται όργανα εξουσίας, υλικής και πνευματικής εκμετάλλευσης».

Μια από τις εμφανείς διαφορές ανάμεσα σ’ ένα άνθρωπο όπως ο Κρισναμούρτι και τους καλλιτέχνες εν γένει έγκειται στις αντίστοιχες στάσεις τους προς τους ρόλους τους. Ο Κρισναμούρτι τονίζει ότι υπάρχει μια διαρκής αντίθεση ανάμεσα στη δημιουργική ευφυϊα του ζωγράφου και στο «εγώ» του. «Ο ζωγράφος φαντάζεται», λέει, « ότι το ^‘’εγω’’ του είναι μεγαλειώδες ή τέλειο. Αυτό το ‘’εγώ’’ επιθυμεί να χρησιμοποιεί για κέρδος του και ενίσχυση της δύναμής του τη στιγμή της έμπνευσης μέσα στην οποία βρισκόταν σε επαφή με το αιώνιο, μια στιγμή ακριβώς που το ‘’εγω’’ ήταν απόν, και τη θέση του είχαν πάρει τα υπολείμματα της δικής του ζωντανής εμπειρίας.

Μόνο η διαίσθηση κάποιου», υποστηρίζει ο Κρισναμούρτι , « θα έπρεπε να είναι ο αποκλειστικός οδηγός του. Όσο για τους ποιητές, τους μουσικούς, όλους τους καλλιτέχνες, αυτοί πράγματι, θα έπρεπε να αναπτύξουν την ανωνυμία ^.θα έπρεπε να αποσυνδεθούν από τα δημιουργήματά τους. Αλλά με τους περισσότερους καλλιτέχνες συμβαίνει ακριβώς το αντίθετο - θέλουν να συνδέσουν την υπογραφή τους με τις δημιουργίες τους. Με λίγα λόγια, όσο ο καλλιτέχνης προσκολλάται στον ατομικισμό δεν θα καταφέρει ποτέ να κάνει μόνιμη την απεικόνιση της έμπνευσής του και της δημιουργικής του δύναμης.

Η ποιότητα ή το μέγεθος του ταλέντου δεν είναι παρά η πρώτη φράση της λύτρωσης».

Δεν προσπαθώ να δώσω ολόκληρη τη σκέψη του Κρισναμούρτι  όπως  αποκαλύπτεται στο βιβλίο του Carlo Suares.  Παρακινήθηκα να μιλήσω γι’ αυτόν  από το γεγονός ότι, όσο στέρεα αγκυροβολημένος κι αν είναι στην πραγματικότητα, έχει άθελα του δημιουργήσει γύρω από το όνομά του ένα μύθο κι ένα θρύλο.

Οι άνθρωποι δεν θα δεχτούν έτσι εύκολα ότι ένας άνθρωπος που έχει γίνει απλός, ευθύς κι ειλικρινής δεν κρύβει κάτι πολύ πιο περίπλοκο, πολύ πιο μυστήριο. Ενώ υποκρίνονται ότι η πιο φλογερή επιθυμία τους είναι να ξεφύγουν από τις σκληρές δυσκολίες με τις οποίες έχουν μπλέξει, εκείνο που πραγματικά λατρεύουν είναι να κάνουν τα πάντα δύσκολα, θολά και με δυνατότητα να συνειδητοποιηθούν μόνο στο μακρινό μέλλον.

Το ότι έχουν φτιάξει μόνοι τους τις δυσκολίες τους είναι συνήθως το τελευταίο πράγμα που θα παραδεχτούν. Την πραγματικότητα, αν επιτρέψουν έστω και για μια στιγμή να πειστούν ότι υπάρχει –στην καθημερινή ζωή - ,την αναφέρουν πάντα ως «σκληρή» πραγματικότητα. Την περιγράφουν σαν κάτι που αντιμάχεται τη θεϊκή πραγματικότητα η – θα μπορούσαμε να πούμε – κάποιο κρυμμένο ειδυλλιακό παράδεισο.

Η ελπίδα ότι μπορεί μια μέρα να ξυπνήσουμε σε συνθήκες ζωής εντελώς διαφορετικές από εκείνες που βιώνουμε καθημερινά κάνει τους ανθρώπους πρόθυμα θύματα κάθε μορφής τυραννίας και καταπίεσης.

Ο φόβος και η ελπίδα αποχαυνώνουν τον άνθρωπο. Ο μύθος μέσα στον οποίο ζει από μέρα σε μέρα είναι ο μύθος ότι κάποτε ίσως δραπετεύσει από τη φυλακή που ο ίδιος έχτισε για τον εαυτό του και την οποία αποδίδει στις μηχανορραφίες άλλων. Κάθε αληθινός ήρωας φτιάχνει τη δική του πραγματικότητα. Απελευθερώνοντας τον εαυτό του, ανατινάζει το μύθο που μας δένει με το παρελθόν και το μέλλον. Αυτή ακριβώς είναι η ουσία του μύθου: ότι σκεπάζει μ’ ένα πέπλο το θαυμαστό «εδώ και τώρα».

Σήμερα το πρωί ανακάλυψα στο ράφι ένα άλλο βιβλίο για τον Κρισναμούρτι  που είχα ξεχάσει ότι το έχω. Μου το είχε χαρίσει κάποιος φίλος την παραμονή ενός μακρινού ταξιδιού. Το είχα βάλει σε κάποια άκρη χωρίς καν να το ανοίξω. Αυτό το προοίμιο είναι για να ευχαριστήσω το φίλο μου για τη μεγάλη υπηρεσία που μου πρόσφερε – και για να πληροφορήσω τον αναγνώστη που δεν ξέρει  γαλλικά για την ύπαρξη άλλης μιας εξαίρετης ερμηνείας της ζωής και του έργου του Κρισναμούρτι. Το βιβλίο λέγεται Κρισναμούρτι , «Ο άνθρωπος είναι ο απελευθερωτής του εαυτού του» και είναι γραμμένο από τον Ludowic  Rehault. ( το βιβλίο αυτό εκδόθηκε το 1939 από τον εκδοτικό οίκο Cheistopher Publishing House, Boston, και δεν κυκλοφορεί σήμερα.)  Όπως το βιβλίο του Suares, έτσι κι αυτό περιέχει άφθονα αποσπάσματα από τις ομιλίες και τα γραπτά του Κρισναμούρτι .

Εφόσον δεν ξέρω κανένα άλλο άνθρωπο που η σκέψη του να είναι τόσο εμπνευσμένη και γόνιμη, εφόσον δεν ξέρω κανένα άλλο άνθρωπο που να είναι πιο απελευθερωμένος από γνώμες και προκαταλήψεις, και επειδή βλέπω από προσωπική πείρα ότι παραποιούν μονίμως τα λόγια του, τον παρερμηνεύουν και τον παρανοούν, θεωρώ σημαντικό και καίριο, ακόμα και με κίνδυνο να γίνω βαρετός στον αναγνώστη, να μείνω περισσότερο στο θέμα του Κρισναμούρτι.

Στο Παρίσι, όπου άκουσα πρώτη φορά γι’ αυτόν, είχα μερικούς φίλους που μιλούσαν ατελείωτα για τους «Διδασκάλους». Κανείς από αυτούς, απ’ ό,τι  γνωρίζω, δεν ήταν μέλος κάποιας ομάδας, λατρείας ή αίρεσης. Ήταν απλώς έντιμοι αναζητητές της αλήθειας, όπως λέμε. Και ήταν όλοι καλλιτέχνες. Τα βιβλία που διάβαζαν εκείνο τον καιρό μού ήταν άγνωστα- εννοώ τα έργα των Leadbeater, Steiner, Besant, Blavatsky, Mabel Collins και άλλα παρόμοια. ( Βλ. την Εισαγωγή από το Δεύτερο Τόμο, Το Ξύπνημα της Νοημοσύνης – Ινδίες.) Πράγματι, ακούγοντάς τους να αναφέρουν αποσπάσματα από αυτές τις πηγές συχνά γελούσα μαζί τους κατάμουτρα.( Έως σήμερα πρέπει να ομολογήσω ότι η γλώσσα του Rudolf Steiner μου δίνει την αίσθηση του γελοίου.)

Μερικές φορές, όταν άναβε η συζήτηση με αποκαλούσαν «πνευματικό αλήτη». Επειδή δεν είμαι φτιαγμένος για «οπαδός», αυτοί οι φίλοι όλοι φλογερές ψυχές, που καίγονταν από την επιθυμία να προσηλυτίζουν, με έβλεπαν σαν «λεία» τους.

Μερικές φορές, πάνω στο θυμό μου τους έλεγα να μην τολμήσουν να με ξαναπλησιάσουν – εκτός αν μπορούσαν να συζητήσουν γι’ άλλα πράγματα. Αλλά την επόμενη μέρα θα τους έβρισκα μπροστά στην πόρτα μου, λες και δεν είχε συμβεί τίποτα. Πρέπει να πω αμέσως ότι μια κοινή ιδιότητα που είχαν ήταν το πλήρες αδιέξοδό τους.

Ζητούσαν να σώσουν εμένα, αλλά δεν μπορούσαν να σώσουν τον εαυτό τους.

Εδώ πρέπει να ομολογήσω ότι όσα συζητούσαν, οι αναφορές τους σε βιβλία, ό,τι  προσπαθούσαν διά της βίας να μου μάθουν, είδα αργότερα ότι δεν ήταν τόσο αφελή και ανόητο όπως νόμιζα κάποτε. Όχι, με κανέναν τρόπο! Αλλά εκείνο που με εμπόδιζε «να δω τα πράγματα κάτω από το σωστό τους φως» ήταν η –όπως τη λέω – ιδιαίτερη ανικανότητά τους να επωφεληθούν από τη σοφία που διψούσαν τόσο πολύ να μεταδώσουν.

Ήμουν ανελέητος μαζί τους, κάτι για το οποίο ποτέ μου δεν μετάνιωσα. Νομίζω ότι παρέμεινα τόσο ανυποχώρητος. Μόνο αφού έπαψαν να με ενοχλούν μπόρεσα να ενδιαφερθώ αληθινά για «όλες αυτές τις ανοησίες».(Αν τυχόν κάποιοι απ’ αυτούς διαβάσουν τούτες τις γραμμές θα ξέρουν ότι παρ’ όλα αυτά τους οφείλω πολλά.)Αλλά εξακολουθεί να είναι αλήθεια ότι έκαναν ακριβώς όσα οι «Διδάσκαλοι» αποδοκίμαζαν. «Δεν έχει καμία αξία», λέει ο Κρισναμούρτι, «ποιος μιλάει, η αξία βρίσκεται στο πλήρες νόημα όσων λέγονται». φυσικά, το να κατανοηθεί το πλήρες νόημα όσων λέγονται, και να τα κάνει κανείς δικά του, εξαρτάται απόλυτα από το άτομο. Θυμάμαι κάποιο καθηγητή αγγλικών στο σχολείο ο οποίος διαρκώς μας φώναζε:  «Κάντε το δικός». Ήταν ένας ματαιόδοξος, εξεζητημένος κομψευόμενος λιμοκοντόρος, ένας πραγματικός χαζοβιόλης που δεν είχε το ταίρι του. Αν είχε «κάνει δικό του» έστω και κάτι από όλα εκείνα που είχε διαβάσει και με στόμφο μας τα σύστηνε ως δικά του, δεν θα δίδασκε αγγλική φιλολογία αλλά θα την έγραφε ο ίδιος ή, αποδεχόμενος με αληθινή ταπεινότητα ότι δεν ήταν δάσκαλος, μέντορας ή οδηγός θα μας είχε εμπνεύσει την αγάπη για τη λογοτεχνία – κάτι που σίγουρα δεν έκανε.

Αλλά για να ξαναγυρίσουμε στους «Διδασκάλους»… Στο μηνιαίο Διεθνές Δελτίο του Αστέρος τον Νοέμβριο του 1929 αναφέρεται το εξής απόσπασμα από λόγο του Κρισναμούρτι: «Ενδιαφέρεστε έντονα όλοι σας για τους Διδασκάλους, αν υπάρχουν και ποια είναι η άποψή μου γι’ αυτούς. Θα σας πω την άποψή μου. Για μένα λίγη σημασία έχει αν υπάρχουν ή δεν υπάρχουν, επειδή όταν πηγαίνετε περπατώντας από εδώ στον καταυλισμό ή στο σιδηροδρομικό σταθμό υπάρχουν άνθρωποι που είναι μπροστά σας, πιο κοντά στο, σταθμό, επειδή έχουν ξεκινήσει νωρίτερα.

Τι είναι πιο σημαντικό; Να φτάσετε στο σταθμό ή να κάτσετε κάτω και να λατρεύετε τον άνθρωπο που βρίσκεται πιο μπροστά από σας;»

Στο βιβλίο του για τον Κρισναμούρτι ο Rehault  επισημαίνει ότι η στάση του Κρισναμούρτι προς τους Διδασκάλους ή η άποψή του δεν άλλαξε ποτέ ουσιαστικά, εκείνο που άλλαξε ήταν η αντίληψή του για εκείνους που αναζητούν Διδασκάλους.

Στις προφανώς αλληλοσυγκρουόμενες αναφορές του Κρισναμούρτι στους Διδασκάλους υπάρχει μια τρομερή συνέπεια που είναι χαρακτηριστική της διαρκώς εξελισσόμενης στάσης του απέναντι στη ζωή. Η μετατόπιση της έμφασης από το γεγονός της ύπαρξης των Διδασκάλων στο λόγο της ύπαρξής τους είναι απόδειξη της ετοιμότητας του, της επαγρύπνησής του και των ακούραστων προσπαθειών του να κατανοήσει τα ουσιώδη:

«Γιατί σκοτίζεστε για τους Διδασκάλους; Το ουσιώδες είναι ότι πρέπει να είστε ελεύθεροι και δυνατοί, και δεν θα μπορέσετε να είστε ποτέ ελεύθεροι και δυνατοί αν είστε μαθητές κάποιου άλλου, αν έχετε από πάνω σας για ενδιάμεσους κάποιους γκουρού ή κάποιους Διδασκάλους.

Δεν μπορείτε να είστε ελεύθεροι και δυνατοί αν κάνετε εμένα Διδάσκαλό σας ή γκουρού σας. Δεν το θέλω αυτό».

Λίγους μήνες ύστερα από αυτή την οριστική, αδιαμφισβήτητη δήλωση (Απρίλιος 1930), του ζητάνε να απαντήσει στην ενοχλητική ερώτηση «Υπάρχουν Μύστες ή Διδάσκαλοι;» κι εκείνος απαντά: «Αυτό είναι άνευ ουσίας για μένα. Δεν με ενδιαφέρει… Δεν προσπαθώ να αποφύγω την ερώτηση… Δεν αρνούμαι ότι υπάρχουν. Στην εξέλιξη δεν μπορεί παρά να υπάρχει διαφορά ανάμεσα στον απολίτιστο και στον πολιτισμένο. 

Αλλά τι αξία έχει αυτό για τον άνθρωπο που είναι κλεισμένος στους τοίχους της φυλακής του; Θα ήμουν ανόητος να αρνηθώ την κλιμάκωση της εμπειρίας που είναι αυτό που εσείς ονομάζετε εξέλιξη. Ενδιαφέρεστε περισσότερο για τον άνθρωπο που είναι πιο μπροστά από σας παρά για τον εαυτό σας.

Είστε πρόθυμοι να λατρέψετε κάποιον που βρίσκεται πολύ μακριά κι όχι τον εαυτό σας ή το γείτονά σας. 

Πιθανόν να υπάρχουν Μύστες, Διδάσκαλοι, δεν το αρνούμαι, αλλά δεν μπορώ να καταλάβω τι αξία έχει αυτό για σας ως άτομα».

Λίγα χρόνια αργότερα λέγεται ότι έχει πει: «Μην επιθυμείτε την ευτυχία. Μην αναζητάτε την αλήθεια. Μην αναζητάτε το ύψιστο». Εκτός αν κανείς είναι στρεψόδικος ή παραποιεί την αλήθεια εδώ δεν υπάρχει καμιά ασυμφωνία με το αιώνιο θέμα που έχει έντονα υπογραμμίσει . Γιατί  λέει πάλι: «Εσείς αναζητάτε την αλήθεια, λες και είναι το αντίθετο απ’ αυτό που είστε». Αν τέτοια ξεκάθαρα και ντόμπρα λόγια δεν παρακινούν και δεν ξυπνάνε, τότε τίποτε άλλο δεν μπορεί να το κάνει.

«Ο ίδιος ο άνθρωπος είναι ο απελευθερωτής του εαυτού του!» Αυτό δεν είναι η απόλυτη διδασκαλία; Έχει ειπωθεί ξανά και ξανά και έχει αποδειχτεί ξανά και ξανά από μεγάλες φυσιογνωμίες της ανθρωπότητας. Τους Διδασκάλους; Αναμφίβολα. Άνθρωποι που παντρεύτηκαν τη ζωή και όχι αρχές, νόμους, δόγματα, ηθικές, θρησκείες.

«Οι πραγματικά μεγάλοι δάσκαλοι δεν φτιάχνουν νόμους, θέλουν να ελευθερώσουν τον άνθρωπο», λέει ο Κρισναμούρτι.

Εκείνο που ξεχωρίζει τον Κρισναμούρτι ακόμα και από τους μεγάλους δασκάλους του παρελθόντος, τους θρησκευτικούς δασκάλους και τα «παραδείγματα προς μίμηση» είναι η πλήρης απογύμνωσή του από οτιδήποτε.  Ο μόνος ρόλος που επιτρέπει στον εαυτό του να παίξει είναι ο εαυτός του – ένα ανθρώπινο πλάσμα. Ντυμένος μόνο με την αδύναμη σάρκα στηρίζεται ολοκληρωτικά στο πνεύμα, που είναι ένα με τη σάρκα. Αν έχει κάποια αποστολή, είναι να απογυμνώσει τους ανθρώπους από τις ψευδαισθήσεις και τις αυταπάτες τους, να διώξει μακριά τα ψεύτικα στηρίγματα των ιδανικών, των διάφορων «πιστεύω», των φετίχ, όλα τα δεκανίκια, κι έτσι να αποδώσει πίσω στον άνθρωπο το πλήρες μεγαλείο, την πλήρη δύναμη της ανθρώπινης φύσης του. Συχνά έχουν αναφερθεί σ’ αυτόν ως τον «Παγκόσμιο Διδάσκαλο». Αν υπάρχει ένας άνθρωπος που να δικαιούται αυτό τον τίτλο είναι εκείνος. Όμως για μένα το σημαντικό είναι ότι ο Κρισναμούρτι δεν μας επιβάλλεται ούτε ως δάσκαλος ούτε ως Διδάσκαλος, αλλά ως άνθρωπος. Ο ίδιος λέει:

«Ελπίζω ότι συλλογιζόμαστε μαζί, παρατηρούμε μαζί^. σαν δυο φίλοι που περπατάμε σε κάποιο δρόμο και παρατηρούμε γύρω μας ^. γιατί το ταξίδι το κάνουμε μαζί, ίσως νιώθοντας στοργή, προχωρώντας χέρι χέρι, ερευνώντας ως φίλοι το εξαιρετικά πολύπλοκο πρόβλημα της ζωής, χωρίς να υπάρχει καθοδηγητής χωρίς να υπάρχει γκουρού, επειδή όταν δούμε πραγματικά ότι η συνείδησή μας είναι η συνείδηση και της υπόλοιπης ανθρωπότητας, τότε αντιλαμβανόμαστε ότι εμείς είμαστε και τα δύο: 

Ο γκουρού και ο οπαδός, ο δάσκαλος και ο μαθητής ^.  κι επειδή εμείς οι ίδιοι είμαστε όλα αυτά, όλα βρίσκονται μέσα στη συνείδησή μας. Αυτή είναι μια τρομερή συνειδητοποίηση. Καθώς, λοιπόν, αρχίζει κανείς να το κατανοεί αυτό βαθιά, γίνεται το φως του εαυτού του και δεν εξαρτάται από κανένα δάσκαλο, από κανένα βιβλίο, από καμιά αυθεντία- συμπεριλαμβανομένου του ομιλητή-, έτσι που γινόμαστε πια ικανοί να κατανοήσουμε το όλο πρόβλημα της ζωής και να είμαστε οι ίδιοι φως του εαυτού μας».

   

 Βιογραφικό.

Ο Χένρυ Μίλερ γεννήθηκε στο Γιόρκβιλ της Νέας Υορκη στις 26 Δεκεμβρίου 1891. Το πρώτο του βιβλίο το έγραψε το 1922, αλλά δεν εκδόθηκε ποτέ. Το 1925 άρχισε να συνθέτει ποιητικά κείμενα, τα οποία πουλούσε από πόρτα σε πόρτα. Έγραψε τα μυθιστορήματα Moloch, This Gentile World και Crazy Cock που παρέμειναν ανέκδοτα έως τις αρχές της δεκαετίας του 1990. Ο Χένρυ Μίλερ εγκατέλειψε τις Ηνωμένες Πολιτείες στη δεκαετία του ΄30 και έζησε στο Παρίσι και αλλού στην Ευρώπη μια δεκαετία φτώχειας, στερήσεων, αλλά και ξέφρενης δημιουργικότητας, πάθους και εντάσεων. Επέστρεψε στην Αμερική το 1940, όπου εξακολούθησε να γράφει περιβαλλόμενος από τη φήμη του πιο « διάσημου εξοστρακισμένου συγγραφέα της πατρίδας του». Ανάμεσα στα έργα του περιλαμβάνονται ο Τροπικός του Καρκίνου (1934), η Μαύρη Άνοιξη (1936), ο Τροπικός του Αιγόκερω (1939), ο Κολοσσός του Μαρουσιού (1941), Remember to Remember (1947), The Books in my Life (1952), η αυτοβιογραφική τριλογία με γενικό τίτλο « Η Ρόδινη Σταύρωση»: Sexus (1949), Plexus (1953), και Nexus (1960). Αξίζει να σημειωθεί ότι στην Αμερική οι δυο «Τροπικοί» παρέμειναν απαγορευμένοι και, φυσικά, ανέκδοτοι μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του 1960. Ο Χένρυ Μίλερ πέθανε το 1980. Το βιβλίο του Ο Κολοσσός του Μαρουσιού είναι εμπνευσμένο από τον Γ. Κατσίμπαλη και είναι καρπός της σύντομης παραμονής του στην Ελλάδα, το 1939. Γι΄ αυτή την επίσκεψη έλεγε ότι υπήρξε η υπέρτατη περιπέτεια της ζωής του. Ο Κολοσσός του Μαρουσιού είναι ένα βιβλίο με τις σκέψεις του Αμερικανού συγγραφέα για τη σημασία της Ελλάδας, και είναι ένας πραγματικός ύμνος σε αυτή.     

Χένρυ  Μίλερ, από το βιβλίο του The Books in my Life

Πηγή: ΚΡΙΣΝΑΜΟΥΡΤΙ Η αναζήτηση της αλήθειας.

Εκδώσεις. ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗ 2011